چرا ادبیات؟

این کتاب شامل سه مقاله و یک مصاحبه با ماریو بارگاس یوسا است. 

عنوان مقاله‌ها و مصاحبه به ترتیب: چرا ادبیات؟ - فرهنگ آزادی - امریکای لاتین (افسانه - واقعیت) - سرخوشی و کمال

دوستم «هانس» قبلا یک بار این کتاب را معرفی کرده بود که می‌توانید برای خواندنش اینجا را کلیک کنید.

برخی از جملات کتاب

- بارها و بارها پیش آمده که در نمایشگاه کتاب یا در کتاب‌فروشی آقایی به سراغم آمده و از من امضا خواسته و این را هم اضافه کرده که: «برای همسرم می‌خواهم، یا برای دختر جوانم، یا مادرم.» و من هم بلافاصله از او پرسیده‌ام «خودتان چی؟ اهل مطالعه نیستید؟» پاسخ همیشه یکی است: «چرا کتاب خواندن را دوست دارم، اما می‌دانید، خیلی گرفتارم.» این پاسخ را ده‌ها بار شنیده‌ام. این مرد و هزاران هزار مرد مثل او آنقدر کارهای مهم، آنقدر وظیفه و آنقدر مسئولیت دارند که نمی‌توانند اوقات ذی‌قیمتشان را به خواندن رمانی، یا مجموعه شعری یا مقاله‌ای ادبی به هدر بدهند. در نظر این گونه آدم‌ها ادبیات فعالیتی غیر ضروری است، چیزی تجملی و تنها در خور افرادی که وقت اضافی دارند.

- معتقدم جامعه‌ای بدون ادبیات، یا جامعه‌ای که در آن ادبیات - مثل مفسده‌ای شرم آور- به گوشه کنار زندگی اجتماعی و خصوصی آدمی رانده می‌شود و به کیشی انزواطلب بدل می‌گردد، جامعه‌ای محکوم به توحش معنوی است و حتی آزادی خود را به خطر می‌اندازد.

-هیچ چیز بهتر از ادبیات به ما نمی‌آموزد که تفاوت‌های قومی و فرهنگی را نشانه‌یِ غنایم میراث آدمی بشماریم و این تفاوت‌ها را که تجلی قدرت آفرینش چندوجهی آدمی است بزرگ بداریم. مطالعه ادبیات خوب بی‌گمان لذت بخش است، اما در عین حال به ما می‌آموزد که چیستیم و چگونه‌ایم، با وحدت انسانی‌مان و با نقص‌های انسانی‌مان، با اعمالمان، رویاهامان و اوهام‌مان، به تنهایی و با روابطی که ما را به هم می‌پیوندد، در تصویر اجتماعی‌مان و در خلوت وجدانمان.

«هویت جمعی» افسانه‌ای ایدئولوژیکی و شالوده ناسیونالیسم است.

- امروز شهروندان، همچون گذشته و در بسیاری از نقاط جهان امروز، ناچار نیستند هویتی را حرمت بگذارند که ایشان را در نوعی اردوگاه کار اجباری، که راه گریزی ندارد، پا در بند نگاه دارد - هویتی که به واسطه‌ی زبان، ملت، کلیسا و آداب و رسوم زادگاهشان بر آنها تحمیل شده است. از این دیدگاه باید جهانی شدن را خوشامد بگوییم، زیرا آفاق آزادی فرد را به گونه‌ای نمایان وسعت می‌بخشد.

- تلاش برای تحمیل هویت فرهنگی بر مردم همانا محبوس کردن و محروم کردن ایشان از ارجمندترین آزادی‌هاست، یعنی آزادی گزینش اینکه چه باشند، چگونه باشند و چه کسی باشند.

- کمال در ادبیات و هنر می‌تواند واقعیت داشته باشد، اما در سیاست هرگز.

مشخصات کتاب

عنوان: چرا ادبیات

نویسنده: ماریو بارگاس یوسا

ترجمه: عبدالله کوثری

نشر: لوح افکار

چاپ سوم 1392

96 صفحه

فیمت: 5000 تومان

.....................

پ.ن: به نظرم ویرایش کتاب در برخی جاها می‌توانست بهتر باشد، ولی روی هم رفته کتاب خیلی خوبی است و خواندنش را توصیه می‌کنم.

پ.ن.ن: کتاب‌های امریکای لاتین (و به خصوص یوسا) را دوست دارم با ترجمه‌هایِ عبدالله کوثری بخوانم.

پ.ن.ن.ن: در پست‌های قبلی این کتاب‌ها از یوسا را معرفی کرده بودم: گفتگو در کاتدرال، سوربز و راز قتل پالومینو مولرو

سور بز

داستان در دوران تاریخی دیکتاتور دومینیکن «رافائل لئونیداس تروخیو» اتفاق می‌افتد.

اطلاعات بیشتر در مورد این کتاب را می‌توانید از اینجا بخوانید.

برخی از جملات کتاب

- همه افسرها مثل تو نیستند. خیلی از آدم‌های قلچماق را دیده‌ام که سر بزنگاه از هم وا می‌روند. خیلی‌هاشان از ترس می‌رینند به خودشان. چون کشتن بیشتر از مردن خایه‌می‌خواهد، هرچند هیچ کس باور نمی‌کند.

- این را خودت در مورد زن‌های شوهر نکرده می‌گفتی (عجب بد آورد، بالاخره شوهری به تور نزد.) من هم به تور نزدم، پدر. یعنی نخواستم که به تور بزنم. چند تا خواستگار داشتم. توی دانشگاه. توی بانک جهانی. توی دفتر. فکرش را بکن، هنوز هم ای بسا که خاطر خواه داشته باشم. با چهل و نه سال سن! پیر دختر بودن این قدرها هم مصیبت نیست. دست کم به یک دلیل. به جای این که شوهر و بچه‌هایم را تر و خشک کنم وقتم را می‌گذارم برای مطالعه.

- در آغاز بعضی چیزها رخنه ناپذیر به نظر می‌آمد، اما بعد از خواندن، گوش دادن، تحقیق کردن، فکر کردن بالاخره توانستی سر دربیاوری که چطور میلیون‌ها آدم، له شده زیر بار تبلیغات و نبود اطلاعات، خو کرده به توحش به زور تلقین و انزوا، محروم از اراده آزاد و حتی از کنجکاوی، به سبب ترس و عادت به بردگی و چاپلوسی، قادر بودند تروخیو را پرستش کنند. نه اینکه فقط از او بترسند، بلکه دوستش داشته باشند، همان طور که بچه‌ها بالاخره دلبسته پدر و مادر می‌شوند، به خودشان می‌باورانند که شلاق و کتک به صلاح‌شان است، محض خیرخواهی است.

- همین عذاب چندین و چند ساله، یعنی فکر کردن به نحوی و عمل کردن به نحوی متضاد با آن، او را در نهانخانه‌یِ دل به آنجا کشاند که تروخیو را به مرگ محکوم کند، خود را متقاعد کند که تا وقتی تروخیو زنده است، او و بسیاری از مردم دومینیکن محکوم به این بیماری‌اند، محکوم به این که پیوسته دروغ بگویند و دیگران را فریب بدهند، محکوم به این که دو شخص در یک قالب باشند، دروغی عمومی و حقیقتی خصوصی که به بیان در نمی‌آمد.

- تونی نمی‌دانست آن زندگی چه جور است. شاید وقتی بچه بود می‌دانست، اما فراموش کرده بود. لابد زندگی قشنگی است. لابد قهوه و رُمی که می‌خورد مزه بهتری دارد، شنا توی اقیانوس در یک روز گرم، فیلمی که شنبه‌ها می‌بینی، مرنگه‌ای که از رادیو پخش می‌شود، لابد همه چیز در جسم و روح احساس لذت بخش‎تری را بیدار می‌کند وقتی چیزی را داشته باشی که تروخیو سی و یک سال پیش از دومینیکنی‌ها گرفته، یعنی اراده‌یِ آزاد.

- «آدمی اگر چنین بوده یا هست یا خواهد بود، بدان معنی نیست که تا ابد چنین بوده یا هست یا خواهد بود، بلکه یک روز چنین شده و یک روز چنین شده و روز دیگر چنین نخواهد بود.»

- وقتی کارهای خانه تمام می‌شد، چند ساعت مطالعه می‌کرد. پیش از آن خیلی اهل کتاب نبود، اما در آن شش ماه لذت کتاب و مجله را چشید، چون اینها بهترین وسیله دفاع بودند در برابر افسردگی گاه به گاه که نتیجه‌یِ زندگی مخفی، کارهای تکراری و بلاتکلیفی بود.

مشخصات کتاب

عنوان: سور بُز

نویسنده: ماریو بارگاس یوسا

ترجمه: عبدالله کوثری

نشر: علم

چاپ چهارم 1388

623 صفحه

قیمت: 12500 تومان

.......................

پ.ن: کتاب را دوست داشتم. به نظرم شباهت‌های زیادی با «گفتگو در کاتدرال» داشت. خواندش را به شدت توصیه می‌کنم. تصویرِ کناری مربوط به دوران جوانیِ یوسا است.

پ.ن.ن: از همین نویسنده کتاب «راز قتل پالومینو مولرو» را در پست‌های قبلی معرفی کرده بودم.

پ.ن.ن.ن: بر اساس این کتاب فیلمی نیز با عنوان «سور بز» ساخته شده است. تصویر پایین مربوط به این فیلم است که در کتاب نیز توصیف شده است.

چرا ادبیات؟

" زندگی واقعی، که سرانجام در روشنایی آشکار می‌شود، و تنها زندگی‌ای که به تمامی زیسته می‌شود ادبیات است."
(مارسل پروست)

در مقاله‌ی "چرا ادبیات" ، یوسا تلاش می‌کند با دلایل گوناگون، ضرورت وجود ادبیات در زندگی انسان را توجیه کند. شاید برای برخی طرح چنین سوالی ابلهانه به نظر برسد همچنانکه بورخس همیشه از این پرسش که "فایده‌ی ادبیات چیست؟" برآشفته می‌شد. اما به نظر یوسا، این پرسش پرسش درخوری است چرا که ادبیات حاصل آفرینش بشر است و جای دارد که بپرسیم چرا و چگونه پدید آمده است و غایتش چیست و چرا این چنین دیرنده و پاینده است.

ادبیات مهم است، زیرا آدمی که نمی‌خواند، یا کم می‌خواند یا فقط پرت‌وپلا می‌خواند، بی‌گمان اختلالی در بیان دارد، این آدم بسیار حرف می‎‌زند اما اندک می‌گوید، زیرا واژگانش برای بیان آنچه در دل دارد بسنده نیست.

زیرا در غیاب ادبیات، عشق و لذت و سرخوشی بی‌مایه می‌شد. براستی کسانی که از خواندن ادبیات سود برده‌اند قدر لذت را بیشتر می‌دانند و بیشتر لذت می‌برند. در دنیایی بی‌سواد و بی‌بهره از ادبیات، عشق و تمنا، هرگز نمی‌تواند از حد ارضای غرایز بدوی فراتر برود. در دنیایی بدون ادبیات، و انسان‌هایی که نه شعر می‌خوانند و نه رمان، صفت‌هایی از قبیل: دن‌کیشوت‌وار، کافکایی، اورولی، سادیستی، مازوخیستی،... که همه اصلاحاتی برخاسته از ادبیات‌اند، وجود نخواهند داشت.

در دنیای امروز یگانه چیزی که ما را به شناخت کلیت انسانی‌مان رهنمون می‌شود در ادبیات نهفته است. این نگرش وحدت‌بخش، این کلام کلیت‌بخش نه در فلسفه یافت می‌شود و نه در تاریخ، نه در هنر و نه، بی‌گمان، در علوم اجتماعی.

ادبیات برای آنان که به آنچه دارند خرسندند، برای آنان که از زندگی بدان گونه که هست راضی هستند، چیزی ندارد که بگوید. ادبیات خوراک جانهای ناخرسند و عاصی است، زبان رسای ناسازگاران و پناهگاه کسانی است که به آنچه دارند خرسند نیستند.

---

پ.ن: ماریو بارگاس یوسا، نویسنده‌ی پرویی و یکی از بزرگترین نویسندگان معاصر جهان است و اغلب شاهکارهایش چون سور بُز و مرگ در آند به فارسی ترجمه شده‌اند. وی در سال ۲۰۱۰ برنده‌ی جایزه‌ی نوبل شد. چرا ادبیات عنوان مجموعه‌ی سه مقاله از یوساست که با ترجمه‌ی عبدا... کوثری، توسط نشر لوح فکر به چاپ رسیده است.

(نوشته شده توسط هانس)