مارک و پلو

کتاب "مارک و پلو" منصور ضابطیان کتاب خوبی است. از این جهت که نویسنده اش روزنامه نگار است. روزنامه نگار باتجربه ای هم هست و میداند چگونه بنویسد که جذاب باشد، کلمات را چگونه انتخاب کند که راحت خوانده شود و ذهن را خسته نکند. چگونه سفرنامه بنویسد که حواشی و متن سفر را یکجا منعکس کند.

"مارک و پلو" کتاب ضعیفی است. از این جهت که ضابطیان یک مسافر حرفه ای نیست و این غیر حرفه ای بودن خودش را لا به لای نوشته ها نشان میدهد. در چند جای کتاب نویسنده از کیفیت پایین اتاق های هاستل و کثیف بودن پتوها شکایت میکند. ممکن است این به نوعی صداقت نویسنده تعبیر شود، اما به نظر من بیانگر نوع نگاه راوی به مقوله ای به نام سفر است. که اصولا برای تمیز بودن ملافه ها ارزش قائل است (دارم الان شعار میدم؟!) و به جای لذت بردن از آن به عنوان یک تجربه، باعث میشود کیفیت خاطره ها و تجربه ها تغییر کند. و تازه اینکه چیزی نیست! فاجعه کتاب جایی است که نویسنده در روزی که ماراتن شهر رم برگزار میشود، با دلخوری رم را ترک میکند و میرود واتیکان. اختلاف سلیقه ها جای خودش، اما کدام آدم عاقلی دیدن و عکاسی کردن از ماراتن رم را بی خیال میشود و میرود به دیدن جناب پاپ در واتیکان؟ که بعد هم بنویسد "یک جایی بود مانند شهر قم خودمان"؟!!

"مارک و پلو" کتاب خوبی است. از این جهت که تجربیات نویسنده در زیستن در فضاهای یکسره متفاوتی را در اختیار خواننده قرار میدهد. تجربه هم کلام شدن با آدم هایی ناشناس، و اتفاقاتی که فقط در حین مسافرت امکان وقوع دارند.

"مارک و پلو" گاهی زیادی شعارزده است. چند بار مینویسد که هیچ جا وطن آدم نمیشود و نویسنده دلش برای خانه تنگ شده است این آب و خاک را با هیچ جای دیگر عوض نمیکند و ... . خب معلوم است! من هم وقتی تا همین شهر ری سفر میکنم (!) دلم برای لم دادن در اتاقم و نوشیدن چای عطری مخصوص تنگ میشود. دیگر نوشتن ندارد. و بدتر اینکه تصور کنید همه اینها در پایان یک سفر یک هفته ای نوشته شود. آنهایی که بار و بندیل برای یک سفر دو سه ساله به دور دنیا میبندند هم دچار این دلتنگی ها میشوند؟! و این شعارزدگی در جاهای دیگر هم نمود دارد. مثلا جایی که نویسنده درباره جهانخوار بودن آمریکای جنایتکار مینویسد یا سعی میکند با یک سرباز آمریکایی درباره فلسفه جنگ حرف بزند و بعد او را سطحی میبیند ... . به نظر من سفرنامه جای این شعار ها نیست. نه آقا، واقعا نیست.

"مارک و پلو" کتاب خوبی است. از این جهت که هر چه باشد درباره مقوله ای به نام سفر است. به خصوص برای آنهایی که امکان سفرهای این چنینی ندارند و به جایش میتوانند قوه تخیل شان را بکار اندازند و در خیال به سفر فکر کنند.

(نوشته شده توسط سانتیاگو)

رقص اجباری با مرگ

خاطرات ما همین جا ته کشید و مری هنوز سر و صدا راه می انداخت. بالاخره برای بردن یک کوکاکولای دیگر به آشپزخانه آمد و با وجودی که یک عالمه یخ روی میز بود یک طرف دیگر یخ از یخچال بیرون آورد و کوبید به ظرفشویی. بعد رویش را به من کرد و عصبانیتش را نشانم داد و حالیم کرد که از دست من عصبانی است. ظاهرا قبلا داشت با خودش حرف میزد. بنابر این حرفهایی که بر زبان آورد تنها بخشی از یک گفتگوی طولانی بود. گفت: آنروزها شما هنوز بچه بودید.

گفتم "چی؟"

"توی جنگ شما هنوز بچه بودید. درست مثل بچه هایی که آن بالا هستند."

با سر حرف او را تایید کردم. توی جنگ ما واقعا باکره های احمقی بودیم. درست در پایان دوران کودکیمان.

"اما تو که نمیخوای داستان را بدین صورت بنویسی، درسته؟"

گفتم: "والا درست نمیدانم."

گفت: "ولی من میدانم. شما به جای بچه بودن ادای مردها را در میاورید و آدمهای جنگ طلب و باشکوه و کثافتی مانند فرانک سیناترا و جان وین توی فیلم نقشتان را بازی میکنند. و از نو جنگ در نظر مردم چیز قشنگی جلوه میکند و باز هم جنگ میشود و بچه هایی مثل همین بچه هایی که طبقه بالا هستند میروند میدان".

اینجا بود که جریان را فهمیدم. جنگ باعث عصبانیت او شده بود. دوست نداشت بچه های خودش یا دیگران در جنگ کشته شوند. و خیال میکرد سینما و کتاب تا حدودی جنگ را تشویق میکنند.

به همین خاطر دست راستم را بلند کردم و به او قول دادم: "مری، فکر نکنم این کتاب روزی تمام شود. شاید تا به حال پنج هزار صفحه مطلب نوشتم ولی همه را ریخته ام دور. اما اگر، روزی روزگاری، آن را تمام کردم قول شرف میدهم که در آن برای فرانک سیناترا و جان وین جایی وجود نداشته باشد."

سلاخ خانه شماره پنج، صفحه 29.

·         آن طور که شنیده ام انتشارات فرانکلین دارد چاپ دولوکسی از سلاخ خانه در می آورد.

بله، درست است. از من هم خواسته اند مقدمه ای برای این چاپ دولوکس بنویسم.

 حرف تازه ای هم در این مقدمه زده اید؟

گفته ام روی این سیاره به این بزرگی فقط یکنفر از این حمله هوایی سود برد. حمله ای که حتما دهها میلیون دلار خرج آن شده بود. حمله ای که حتی به قدر نیم ثانیه هم جنگ را کوتاه نکرد، دفاع یا حمله آلمانیها را تضعیف نکرد و حتی یکنفر را هم از اردوگاه های مرگ نجات نداد. از این حمله فقط یکنفر سود برد. دو یا پنج یا ده نفر هم نه، فقط یکنفر.

 و آن یک نفر کی باشد؟

من، خودم. در ازای هر آدمی که کشته شد سه دلار کاسبی کردم.

 

از متن گفتگویی با کورت ونه گات، به نقل از همشهری داستان، آذر 1389

 ·         کورت ونه گات در دسامبر 1944 در آخرین روزهای جنگ اسیر آلمانیها شده و به انباری زیرزمینی (به عنوان زندان) در درسدن منتقل شد. چند روز بعد هواپیماهای متفقین درسدن را با بمب های آتشزا بمباران کردند. شهری بدون هیچ پایگاه نظامی، بدون هیچ پادگان و حتی بدون هیج کارخانه ساخت تجهیزات نظامی. 135000 نفر در عرض یکی دو ساعت سوختند و از بین رفتند. ونه گات و دیگر زندانیان چند ساعت بعد از بمباران از زندان بیرون آورده شدند تا اجساد سوخته را جمع کنند. سلاخ خانه شماره پنج داستانی درباره درسدن است.

(نوشت شده توسط سانتیاگو)

وقتی یک رمان‌نویس از دویدن حرف می‌زند!

کمتر کسی در میان علاقه‌مندان به کتاب‏‌های رمان را می‌توان یافت که نام هاروکی موراکامی را نشنیده باشد. موراکامی یک رمان‌نویس ژاپنی است که آثارش مورد استقبال منتقدان و علاقه‌مندان ادبیات قرار گرفته است. موراکامی، سال 1949 در کیوتو متولد شد و علاوه بر نوشتن داستان و رمان دستی هم در ترجمه دارد. روزنامه‌ی گاردین چاپ انگلستان او را در ردیف بزرگ‌ترین رمان‌نویسان زنده جهان قرار داد و تا کنون آثار او به چهل و دو زبان ترجمه شده است. در ایران نیز آثار مختلفی از او ترجمه و چاپ شده که اکثر آن‌ها با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده است. یکی از تازه‌ترین آثار او که در ایران ترجمه شده و چند ماهی از عرضه‌ی آن می‌گذرد، کتاب "از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم" نام دارد و همان‌طور که خودش در پایان کتاب توضیح می‌دهد نام این اثر را از مجموعه داستانی از ریموند کارور (که نویسنده محبوب موراکامی است) به نام "از عشق که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم" وام گرفته است. موراکامی در کتاب "از دو که حرف می ‌نم..." به تجربیات شخصی خود از دویدن" می‌پردازد. زیرا او علاوه بر این که یک نویسنده است، سال‌ها است دویدن را در برنامه‌ی روزانه خود قرار داده و به انجام آن هم، اصرار دارد. در واقع، دویدن برای او چیزی فراتر از یک عمل ساده است و دایما آن را به دیگر ابعاد زندگی‌اش تعمیم می‌دهد. او دویدن را بهانه‌ای قرار می‌دهد برای صحبت کردن درباره‌ی کار نویسندگی‌اش و همین طور کل زندگی. به عنوان مثال، او توضیح می‌دهد که چه طور دویدن باعث شد یکی از عادت‌های بدش را کنار بگذارد: "طولی نکشید که دور سیگار را هم خط کشیدم. ترک سیگار در واقع یکی از نتایج طبیعی دویدن‌های هر روزه به حساب می‌آمد. کار ساده‌ای نبود ولی من نمی‌توانستم هم خوب سیگار بکشم و هم خوب بدوم. شور و شوق دویدن و بیشتر دویدن، محرک نیرومندی شد تا دیگر سراغ دود نروم و بر وسوسه‌های بعدی آن نیز غلبه کنم. ترک سیگار هم‌چنین به حرکتی نمادین برای وداع با زندگی پیشینم شباهت داشت." (صفحه‌ی 46)

موراکامی از هر فرصتی برای گریز زدن استفاده می‌کند و سخاوت‌مندانه تجربیاتش را در اختیار ما قرار می‌دهد. ماجرای نویسنده شدنش را تعریف می‌کند و سختی‌هایی که در این مدت کشیده را بازگو می‌کند و همین طور از کارهای دیگری که مجبور بوده برای امرار معاش به آن‌ها بپردازد می‌گوید. او روایت‌هایش را از هر مسابقه یا ماراتنی که در آن شرکت کرده تعریف می‌کند و از اندوخته‌هایش از سال‌ها دویدن می‌گوید. برخی از خاطراتش واقعا جالب و خواندنی هستند. مانند خاطراتش از دویدن فاصله‌ی بین آتن تا ماراتن که ماحصل آن قرار است مقاله‌ای شود برای یک نشریه و هم چنین روایت فوق جذابش از شرکت در یک مسابقه‌ی فوق ماراتن. رقابتی که چیزی در حدود دوازده ساعت به طول می‌انجامد! امکان ندارد با خواندن این کتاب به دویدن علاقه‌مند نشوید و نخواهید آن را حداقل برای یک بار تجربه کنید. حتی اگر یک دونده حرفه‌ای باشید، خواندن این کتاب باز هم برای شما جالب خواهد بود. چرا که خواهید دید چه قدر تجربیات مشترک دارید و یا این که چه شرایطی را می‌توانستید تجربه کنید و نکرده‌اید.

کتاب دارای نه فصل و یک پیش‌گفتار و هم‌چنین یک پس‌گفتار است. همه‌ی فصول این کتاب در سال‌های 2005 و 2006 نوشته شده به غیر از یک فصل که مربوط به سال 1996 است. این کتاب در 180 صفحه و توسط نشر چشمه و با ترجمه مجتبی ویسی روانه بازار شده است.

برخی از جملات کتاب:

- نوشتار صادقانه درباره‌ی دویدن و نوشتار صادقانه درباره‌ی خود، هر دو کمابیش یکی است.

- گاهی اگر خوشم بیاید تندتر می‌دوم ولی در آن صورت زمان تمرین را کمتر می‌کنم چون نکته‌ی مهم آن است که شور و نشاط فرد در پایان هر جلسه ورزش به روز بعد منتقل شود. همین رویه را در مورد نوشتن هم در پیش گرفته‌ام و آن را جزو واجبات می‌دانم.

-نکته مهم این است که آیا می‌توانم از دیروز بهتر باشم یا نه. در دوهای استقامت تنها رقیبی که باید بر آن غلبه کرد، خود است؛ کسی که قبلا بوده‌اید.

- با خواندن مجدد گزارش دویدنم در یونان درمی‌یابم که پس از بیست و اندی سال و به همان تعداد شرکت در مسابقات ماراتن، نظرم نسبت به لحظات مختلف دویدن و حالاتم در مسیر 26 مایلی ذره‌ای تغییر نکرده است.

- من بیشتر دانسته‌هایم را در نویسندگی از طریق دویدن‌های روزانه آموخته‌ام و این آموزه‌ها درس‌هایی عملی و فیزیکی بوده‌اند. تا کجا می‌توانم برخود فشار بیاورم؟ چه میزان استراحت کافی است؟ از کجا به بعد دچار کوته‌نگری و تعصب می‌شوم؟ تا چه حد باید از جهان بیرون آگاه باشم و تا چه حد به جهان درون اعتنا کنم؟

- یکی دو سال بیشتر به سی سالگی نمانده بود که توانستم نفسی بکشم. تا آن زمان بحث فقط بر سر بقا بود، اینکه سرم را بالای آب نگه دارم تا خفه نشوم. اصلا فرصتی برای فکر کردن به چیزهای دیگر نداشتم.

تنهایی پرهیاهو

"سی و پنج سال است که در کار کاغذ باطله هستم و این "قصه‌یِ عاشقانه" من است."

کتابِ "تنهایی پرهیاهو" با این جمله آغاز می‌شود و یک داستان عاشقانه را روایت می‌کند، داستان کسی که عاشق کتاب است.

جملاتی از کتاب:

"جلدهای کتاب را می­‌کشیدند و جدا می­‌کردند و بقیه کتاب، صفحه­‌های وحشتزده و مو سیخ شده کتاب­ ها را، با منت‌های خونسردی و بی اعتنایی بر تسمه نقاله می انداختند. بی هیچ احساسی نسبت به معنایی که در هر جلد کتابی نهفته است، به این‌که کتاب را باید یک نفر می­‌نوشت، یک نفر باید حروفش را می­‌چید، یک نفر غلط گیری می­‌کرد، یک نفر باید نمونه­‌های چاپی را می­‌خواند و اصلاح می­‌کرد. یک نفر باید صحافی می­‌کرد یک نفر باید چاپ شده­‌ها را در جعبه بسته بندی می­‌کرد، یک نفر باید به حساب دخل و خرج می­‌رسید، یک نفر تصمیم می­‌گرفت که کتاب شایسته خواندن نیست، یک نفر باید دستور می­‌داد که کتاب خمیر شود، یک نفر باید تمام کتاب­‌ها را به انبار می­‌فرستاد، یک نفر باید بسته­‌های کتاب را از نو در کامیون بار می­‌زد، یک نفر باید کامیون را تا اینجا، تا کارخانه می­‌ر‌اند تا کارگران زن و مرد با دستکش­‌های نارنجی و آبی آسمانی به دست، دل و روده کتاب­‌ها را بیرون بکشند و آن­ها را بر تسمه نقاله بیاندازند و تسمه بی سر و صدا و بی امان، با حرکات بریده بریده، صفحه­‌‎های مو سیخ شده کتاب­‌ها را به درون طبله آن پرس عظیم فرو بریزد تا تبدیل به عدل­‌های کاغذ شوند و بعد راه کارخانه کاغذسازی را در پیش بگیرند تا از آن­ها کاغذ سفید معصوم بی­‌خط و نقش و نقطه­‌ای بسازند تا باز از آن­ها کتاب­‌های تازه­‌ای به وجود بیاید."

پ.ن: دو تصویر اول مربوط به فیلمی است که بر اساس کتاب "تنهایی پرهیاهو" ساخته شده است. تصویر آخر هم خود نویسنده است.

پ.ن.ن: این کتاب را پرویز دوایی ترجمه کرده و من چاپ هفتمش را خواندم. الان به چاپ هشتم رسیده. به نظرم ترجمه و یا شاید ویراستاری آن می‌توانست بهتر باشد.