به زبان آدمیزاد

موضوع کتاب گزارشی است از جلسه‌های کارگاهی که نویسنده برای کارشناسان معاونت پژوهشی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری برگزار کرده که ابتدا قرار بوده به صورت جزوه منتشر شود ولی بعدش کتاب شده.

اطلاعات بیشتر را می‌توانید از اینجا بخوانید

برخی از جملات کتاب

- {شیوه‌نامه موسسه ترجمه و نشر (متون) در سال 1376} ... نکته‌ی مهم بعدی، استفاده‌ی درست و بجا و طبیعی از قابلیت‌های زبان فارسی است. منظور از این قابلیت‌ها به هیچ‌وجه صنایعِ لفظی نیست. برعکس، آنچه این قابلیت‌ها را به آن نسبت می‌دهیم زبانی است ساده و صریح و روشن، و لاجرم دقیق که اصلا نیازی به لفاظی و صورت‌سازی ندارد. یکی از مشخصه‌های اصلی چنین زبانی نزدیک بودن آن به نوعِ سالم زبانِ گفتاری است و البته زبان گفتاری را نباید با زبان محاوره‌ای و شکسته‌گویی اشتباه کرد. نثرِ سالمِ گفتاری نوشته‌ای است با ساختار منطقی و طبیعی که هیچ مغایرتی هم با موازینِ ادبیاتیِ زبان فارسی ندارد، اما کاملا امروزی و بی‌تکلف است ـرٌک و راست و صمیمی. روشن است در چنین نوشتاری نه جایی برای شلخته‌نویسی‌های اداری و پادگانی هست و نه محلی برای فاخرنویسی‌های کاتبانِ قاجاری؛ و البته در یک نوشتار سالمِ امروزی از درازنویسی‌های و تکرارهای بیهوده‌ی عریضه‌نوشتی، از تشبیهات و کلیشه‌پردازی‌های انشاهای مدرسه‌‌ای، و از الگوبرداری‌های ساده‌لوحانه و اصطلاحاتِ «من‌درآوردی‌ِ» رایج در ادبیاتِ تصنعیِ رساناهای همگانی هم خبری نباید باشد. (ص 22-23)

- آدمیزاد وقتی قلم به‌دست گرفت تا قراردادی با همسایه، شهادت‌نامه‌ای برای خویشاوند، تظلمی به کدخدا، یا عریضه‌ای به عدلیه بنویسد، ناگهان ترمزِ احساسات طبیعی‌اش را کشید و در انتخاب کلمات و عبارات احتیاط کرد تا دسته‌گلی به آب ندهد. در دنباله‌ی همین احتیاط صرفه را در آن دید که گاهی دو پهلو هم بنویسد، و چون از صراحت خیری ندیده‌ بود کم‌کم به مبهم‌نویسی روی آور، و بعد -بخصوص اگر از مخاطبانش تمنایی داشت- شرط ادب را در آن دید که از عرضِ ارادت و احوال‌پرسی کوتاهی نکند. (ص 23)

مشخصات کتاب

عنوان: به زبان آدمیزاد (یادداشت در ستایش پاکیزه‌نویسی و نکوهش شلخته‌نگاری در متون اداری و رسانه)

نویسنده: رضا بهاری

نشر: نی

چاپ سوم 1393

106 صفحه

قیمت: 8000 تومان

---

پ.ن: به نظرم موضوع و هدف کتاب خوب بود اما  یک جاهایی شوخی‌های نویسنده زیادی بود و از موضوع اصلی خارج می‌شد. نکته‌های آموزشی کتاب را هم قبلا جاهای دیگری خوانده بودم و چیز جدیدی برایم نداشت. شاید برای کارمندهایی که هنوز با کلیشه‌های اداری درگیر هستند جالب باشد.

کودتا (28 مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و امریکا در عصر مدرن)

 

تمرکز کتاب بیشتر بر روی نقش امریکا و بریتانیا در کودتای 28 مرداد 1332 است.

اطلاعات بیشتر در مورد کتاب را می‌توانید از اینجا و اینجا بخوانید.

برخی از جملات کتاب

 - سر ریدر بولارد سفیر بریتانیا که معمولا به صراحت سخن می‌گفت، به این موضوع اذعان کرده بود که بریتانیا بار شکایات صریح درباره‌ی محرومیت‌‌های ناشی از جنگ - تورم، کمبود مواد غذایی، نابسامانی‌های مربوط به حمل و نقل و فروپاشی قدرت- را متحمل شد، نه شوروی. او معمولا چنین مسئله‌ای را با اشاره به «خصلت‌های ملی» شرح می‌داد: «باعث تاسف است اما واقعیت دارد که ایرانیان خوراک ایده‌آل استالین هستند. آنان دروغگو، اهل غیبت و بدگویی، بی‌انظباط، ناتوان در برقراری وحدت و بی‌برنامه هستند . نظام شوروی مجهز به برنامه‌ی تئوریک کاملی برای هر چیزی از خدا گرفته تا {کفش} گالش هستند.» (ص 63)

- او (مصدق) همچنین به نمایندگان یادآوری کرد که عهد و سوگند آنان نه به شخص شاه بلکه به سلطنت مشروطه بوده است. او تاکید می‌کرد که قانون اساسی به وضوح نقش پادشاه را صرفا تشریفاتی دانسته است. او هشدار می‌داد که: «اگر شاه وارد سیاست شود،‌در آن صورت باید مسئول باشد و اگر مسئول است، پس باید بتواند پاسخگو باشد.» او اغلب این گفته را که «پادشاه باید سلطنت کند نه حکومت» تکرار می‌کرد. (ص 70)

- دیپلمات‌های امریکایی و بریتانیایی دیدن فیلم «آلیس در سرزمین عجایب» را به عنوان بهترین شیوه‌ی درک ایران به یکدیگر توصیه می‌کردند. (ص 148)

- امامی نیز برای جلب نظر شماری از نمایندگان روحانی و دریافت کمک مالی به بریتانیایی‌ها نزدیک شده بود. وزارت خارجه بریتانیا به شکل محرمانه در این خصوص نوشت:‌ «ظاهرا چرخ‌های اسلام در مقایسه با دیگر اعتقادات، به چرب شدن بیشتری نیاز دارد.» سفارت گزارش داد که شاه،‌ مخفیانه در حال کمک مالی به حسن امامی برای تضعیف مصدق است. (ص 196)

- او (رابین زینر) افزود که فدائیان به رغم پیوندهای آشکار سید ضیاء با انگلیس، با او رابطه‌ی کاری داشتند. آخر آن‌طور که زینر توضیح می‌دهد، ضیاء‌ فردی سید و مذهبی بود و نگرانی فدائیان همواره اجرای قوانین شرعی در زمینه‌های مصرف مشروبات الکلی، فحشا و حجاب بود و چون هیچ یک از این موارد جزو دغدغه‌های بریتانیا نبود، بنابراین دلیلی وجود نداشت که آنها با هم کار نکنند. (ص 216)

- زینر طی گزارشی جداگانه اضافه کرده که «دو پسر نابکار» کاشانی -مصطفی و ابوالمعالی- با هدف ظاهری تسهیل معاملات تجاری یک دفتر کار ایجاد کرده‌‌اند،‌اما هدف واقعی آنها مبادله‌ی کالاهای قاچاق است. بر اساس برآورد زینر، معاملات غیرقانونی آنان طی چند هفته به بیش از 2 میلیون ریال رسیده بود. او همچنین گزارش داد که کاشانی به طور محرمانه در پی کسب منابع {مالی} بیش‌تر است. (ص 220)

- به گزارش بریتانیایی‌ها کاشانی به طور محرمانه به امریکایی‌ها گفته بود که به زاهدی به عنوان جانشین مصدق نظر مساعد دارد. پیام واضحی که سفیر امریکا دریافت کرد این بود: کاشانی به این نتیجه رسیده است که «ایران تنها از طریق یک کودتا می‌تواند نجات یابد.» سیا در اواخر سال 1331 به رییس جمهور امریکا اطلاع داد که کاشانی «چهره‌ای کلیدی در برگزاری تظاهرات خیابانی به هواداری از شاه در تهران» است. (ص 226)

- مخلفان جناح کاشانی حتی مصدق را به نقض قوانین شریعت از طریق مجاز کردن خرید و فروش مشروبات الکلی، تشویق ایجاد مدارس مختلط، حمایت از مدارس خارجی به ویژه مدرسه‌ی فرانسوی معروف ژاندارک، انتقال سرمایه‌های بنیادی مذهبی به نهادهای آموزشی دولتی و تلاش برای ارائه حق رای به زنان متهم کردند. کاشانی با این توضیح که جایگاه حقیقی زنان در منزل است، با شور و هیجان گفت که «نمی‌تواند بفهمد مردان چه گناهی کرده‌اند که مستحق آن باشند که به زنانشان حق رای بدهند.» (ص 233)

- به نوشته‌ی مارک گازیوروسکی که با عوامل سیا در کودتا مصاحبه کرده است، جنگ تبلیغاتی علیه مصدق شامل انتشار شایعاتی مبنی بر یهودی بودن نیاکان وی می‌شد. نمی‌توان از سیا و ‌MI6 به خاطر عدم توجه به راه‌های تازه و متفاوت، خرده گرفت. (ص 248)

مشخصات کتاب

عنوان: کودتا (28 مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و امریکا در عصر مدرن)

نویسنده: یرواند آبراهامیان

ترجمه: محمد ابراهیم فتاحی

نشر: نی

 چاپ سوم 1392

328 صفحه

قیمت: 15000 تومان

---

پ.ن: کتاب روان و خوش‌خوانی است. به نظرم نویسنده صادقانه و مستند ماجرای کودتای 28 مرداد را روایت کرده، هرچند که گاهی به نظر می‌رسید یک کوچولو هوای مصدق را بیشتر از بقیه دارد.

پ.پ.ن: در ترجمه‌ی کتاب اشتباهاتی نیز وجود داشت که خوشبختانه در کتابی که می‌خواندم یک نفر با مداد اشتباهات را اصلاح کرده بود!

تاریخ جهان

کتاب با زبانی ساده و روان اتفاقات تاریخی را از پیش از پیدایش تاریخ تا زمان جنگ جهانی دوم به صورت کوتاه مختصر روایت می‌کند. نام انگلیسی کتاب A Little History of the World است که به «تاریخ جهان» ترجمه شده است. کتاب نثر ساده و روانی دارد و خواندنش لذت بخش است.

برخی از جملات کتاب

- هر بار که ساکسون‌ها تسلیم می‌شدند، روز بعد از نو سلاح به دست می‌گرفتند و به نبرد خود ادامه می‌دادند. بنابراین شارلمانی بازمی‌گشت و خساراتی را به سرزمین آنها وارد می‌آورد. ولی کافی بود که به ساکسون‌ها پشت کند تا آنها دوباره خود را آزاد سازند. آنها در جنگ مطیعانه از دستورات شارلمانی پیروی می‌کردند، ولی همین که باز می‌‌گشت به سپاهیانش حمله‌ور می‌شدند. در نهایت بهای دهشتناکی برای مقاومت‌شان پرداخت کردند: به فرمان شارلمانی چهار هزار نفر از افرادشان به قتل رسیدند. ساکسون‌هایی که از مرگ رسته بودند، بی هرگونه اعتراضی به دین مسیح درآمدند، ولی زمانی بس طولانی لازم بود که بتوانند به دین عشق و محبت، هرگونه احساس مهرورزانه‌ای داشته باشند. (ص 176)

- راهبی بودایی را می‌شناسم که حکیمی سالخورده بود و در خطابه‌ای به هموطنانش می‌گفت که زمانی این سوال برایش مطرح شده بود: چرا هنگامی که شخصی لاف‎زنانه می‎گوید که وی هوشمندترین، نیرومندترین، شجاع‌ترین و با استعدادترین انسان روی زمین است، ‌شخصی بی‌شعور و معذب کننده به نظرمان می‌‌آید؛ حال آنکه اگر همین شخص به جای «من» بگوید «ما هوشمندترین، نیرومندترین، شجاع‌ترین و با استعدادترین ملت روی زمین هستیم» هموطنانش او را شورمندانه یک وطن پرست خطاب می‌کنند؟ زیرا هیچ صبغه‌ی وطن پرستانه‌ای در این سخن وجود ندارد. هر انسانی می‎تواند  به کشور خود تعلق خاطر داشته باشد، بی‌آنکه لازم باشد تاکید ورزد که بقیه ساکنان کره زمین، انسان‌هایی بی‌ارزش‌اند. هر چه افراد بیشتری مجذوب چنین اندیشه‌هایی بی‌اساسی شدند، صلح بیشتر به مخاطره افتاد. (ص 386)

- در اول سپتامبر 1939، سپاهیان آلمان وارد خاک لهستان شدند. در آن زمان من در انگلستان بودم و خود شاهد غم عمیق -و در عین حال عزک راسخ- کسانی بودم که می‌بایست دوباره پا به میدان جنگ نهند. این بار دیگر هیچ سرود رزمی نیرودهنده‎ای خوانده نمی‌شد، و هیچ‌کس رویای شکوه همه فقط وظیفه‌شان را انجام می‌دادند تا بتوانند جنون را متوقف سازند. (ص 387)

مشخصات کتاب

عنوان: تاریخ جهان

نویسنده: ارنست گمبریج

ترجمه: علی رامین

نشر: نی

چاپ سوم 1392

404 صفحه

قیمت: 12000 تومان

---

 پ.ن: کتاب خیلی خوبی است و خواندنش را به شدت توصیه می‌کنم. مثل یک نخ تسبیح به اتفاقات تاریخی که به صورت پراکنده توی ذهنم ریخته شده بود، نظم می‌داد.

 پ.پ.ن: فقط یک نکته منفی کوچولو هم داشت، با اینکه کتاب چاپ سوم بود و انتشارات معتبر نی آن را منتشر کرده، اما کتاب هنوز در صفحاتی از کتاب غلط‎های املایی دیده می‌شد.

فلسفه طنز

 

همان طور که از اسم کتاب نیز مشخص است نویسنده از نگاه فلسفه، مفهومِ طنز و خنده را بررسی کرده است.

سرفصل‌های اصلی کتاب:

فصل اول: موضوعی شوخی نابردار: سنت طرد طنز و تئوری‌های سنتی طنز

فصل دوم: ستیز، گریز، یا خنده

فصل سوم: از لوسی تا «من عاشق لوسی هستم»: تکامل طنز

فصل چهارم: آن لبخند ژکوندی: زیبایی شناسی طنز

فصل پنجم: خندیدنِ بی‌جا: اخلاق منفی طنز

فصل ششم: خوب خندیدن: اخلاق مثبت طنز

فصل هفتم: فلسفه و کمدی: انسان فکور و انسان خندان

فصل هشتم: نیمه خالی و نیمه پر لیوان: خرد کیهانی

 

برخی از جملات کتاب

- وودی آلن درباره استندآپ کمدی می‌گوید: «بهترین لذتی است که می‌توانید بدون درآوردن لباس تجربه کنید.» (ص 32)

- طرد طنز در دو منبع اصلی تمدن غرب عیان است: فلسفه یونان و انجیل. منظومه اخلاقی پروتاگوراس هشدار می‌داد: «مبادا که به دام نیشخند مهار ناشندی بیفتید.» و انکریدیون، اثر اپیکتتوس، توصیه می‌کند: «مگذارید که خنده‌تان بلند یا مکرر یا بی‌پروا شود.» به روایت پیروانشان این دو فیلسوفان هرگز نخندیده بودند. (ص 35)

- {هانری برگسون}: برای لحظه‌ای تلاش کنید به هر چیزی که گفته یا انجام می‌شود علاقه‌مند شوید، در خیال‌تان همراه کسانی شوید که عملی را انجام می‌دهند و آنچه احساس می‌کنند را حس کنید؛ به عبارتی، سعی کنید هم‎دردی‎تان را تا آنجا که ممکن است گسترش بدهید، به مانند اینکه معجزه‌وار، جزیی‌ترین چیزهایی را که مهم تلقی می‌شوند می‌بینید و آنگاه سایه‌ای غمگین همه جا را فرا می‌گیرد. حالا کنار بایستید و به زندگی از نگاه یک ناظر بی‌طرف بنگرید: بسیاری از نمایش‌های جدی زندگی به کمدی تبدیل می‌شوند. (ص 74)

- شوخی یک وضعیت خاص از بازی با استفاده از زبان است که در آن قوانین روزمره ارتباطات را معلق می‌کنیم و به یکدیگر جواز کمیک می‌دهیم که هر چه خواستیم بگوییم، مادامی که جمع از آن لذت ببرد. (ص 81)

- البته در گفت و گو، بعضی وقت‌ها خنده در پی شوخی یا داستانی خنده‌دار است، ولی اغلب به نظر می‌رسد خنده یک ژست اجتماعی است که به دیگران علامت می‌دهد رفتاری دوستانه داریم و می‌توانند در کنار ما آسوده باشند. (ص 86)

- یک مطالعه بر روی قاتلان مبتلا به روان پریشی در تگزاس، هیچ موضوع مشترکی پیدا نکرد به جز محرومیت از بازی‌های دوران کودکی، که در 90 درصد ایشان رخ داده بود. (ص 122)

- می‌توانیم با در نظر گرفتن فراغت‌های شناختی و کاربردی طنز و نیز بی‌مسئولیتی، بی‌رحمی و دیگر آسیب‌هایی که می‌تواند از آن نتیجه بشود یک اصل عمومی اخلاقی را پیشنهاد بدهیم که چیزی شبیه به «با آتش بازی نکن» است: بی‌توجهی به چیزی را که مردم باید به آن توجه کنند ترویج نکن. (ص 185)

- تحقیقات درباره مغزشویی نشان داده است که ریشخندِ طنز شاید موثرترین روش خنثی کردن آثار تعالیم تبلیغی است. ویلیام سارجنت روان پزشک مدعی است که اگر فرد در هر مرحله‌ای از مغزشویی بخندد، «همه‌ی فرایند خراب شده است و می‌بایست از ابتدا شروع کرد.» (ص 199)

- وقتی آلمان‌ها وارد وین شدند، زیگموند فروید در آنجا زندگی می‌کرد. او را دستگیر کردند، ولی بعدا پیشنهاد دادند اجازه دارد کشور را ترک کند مشروط بر اینکه دست نوشته‌ای امضا کند که با او بد رفتاری نشده است. فروید نشست و این را نوشت: «خطاب به خواننده: با طیب خاطر گشتاپو را به همه توصیه می‌کنم. زیگموند فروید» (ص 201)

- کمدی از ابتدا نظامی‌گری، پدرسالاری و هرنوع قهرمان‌گرایی را به چالش کشیده است. درس زندگی اینجا این است: «درباره قدرتمندان و نهادها منتقدانه بیندیش به خصوص آنهایی که از تو می‌خواهند برای افتخار بکشی یا کشته بشوی.» (ص 229)

مشخصات کتاب

 

عنوان: فلسفه طنز

نویسنده: جان موریل

ترجمه: محمود فرجامی، دانیال جعفری

نشر: نی

چاپ 1392

288 صفحه

قیمت: 14000 تومان

---

پ.ن: کتاب بسیار خوبی است به خصوص برای کسانی که در زمینه طنز فعالیت می‌کنند و یا به این موضوع علاقه‌مند هستند.

عقرب روی پله‌های راه‌آهن اندیمشک

کتاب با این جمله شروع می‌شود «تمام صحنه‌های این رمان واقعی است.» روایت داستان غیرخطی است و  در انتها با حالتی از شک و عدم قطعیت به پایان می‌رسد. نویسنده با نگاهی ضد جنگ به موضوع جنگ پرداخته است. اطلاعات بیشتر را می‌توانید از اینجا بخوانید.

برخی از جملات کتاب

- راننده گفت: باید برم اندیمشک سرباز بیارم.

- آیفا شیشه جلو هم نداشت. فقط یکی از برف پاک کن‌هایش همان‌طور سیخ مانده بود. خوب که نگاه کرد دید از پهلو و بازوی راننده خون می‌آید.

گفت: تیر خورده‌ای؟

راننده گفت: یه چند تایی.

و باز خندید. این بار دندان‌هایش را هم دید که نصفش شکسته بود و لُپش به اندازه گلوله ژ-3 سوراخ بود. به صندلی نگاه کرد که خونی بود و از لبه‌اش خون سیاه می‌چکید کفِ آیفا. پوتین هم پایش نبود و همان‌طور با پای برهنه روی پدال فشار می‌داد و می‌خندید.

گفت: گرمه

راننده گفت: آره می‌خوای دستگیره رو بدم شیشه رو بکشی پایین؟

نگاه کرد به در آیفا که سوراخ سوراخ سوراخ بود و شیشه نداشت.

گفت: نه

راننده گفت: چاهار شبه نخوابیده‌م. یه سره پشت این نشسته‌م. می‌رم اندیمشک و میام خط. می‌دونستی رانندگی رو توی خط یاد گرفتم؟

گفت: جدی؟

راننده که برگشت، دید از چشمِ چپش هم خون می‌آید.

***

- شلوغ نَکِن! یکی یکی که میگِم بذا رو مِیز... اِسلُحه!

- چی؟!

- اِسلُحه!

- بفرما.

- خِشوب!

- بفرما.

- فِشِنگاشو دِر بیه‌ر.

- خالیه.

ریختی تو جِیبت چِره؟

- محض احتیاط. واسه خنده... بشمر کم نباشه. نوزده تاست.

- ئی که نِزدَه تائه؟

- خودم که گفتم نوزده تاست.

- باید یه چِل تا باشِی.

- بابا یه خشابش که خالی بود. اون یه دونه‌رم زدیم به عقرب.

***

کمی آن طرف‌تر کِنار کُناری دژبانی با باتوم می‌کوبید توی سرِ سربازی که به زانو نشسته بود، می‌کوبید توی سر سربازی که به زانو نشسته بود، می‌کوبید می‌کوبید می‌کوبید توی سر سربازی که روی زمین افتاده بود...

مشخصات کتاب

عنوان: عقرب روی پله‌های راه‌آهن اندیمشک یا از این قطار خون می‌چکد قربان

نویسنده: حسین مرتضاییان آبکنار

نشر: نی

چاپ اول 1385

83 صفحه

............

پ.ن: نگاهِ بدونِ تعصب و ضد جنگ کتاب را دوست دارم. به نظرم هنوز داستان‌هایِ تلخ زیادی از دوران جنگ وجود دارد که گفته نشده است.

ده پرسش از دیدگاه جامعه شناسی

ده پرسشی که کتاب به آنها می‌پردازد: 1. جامعه شناسان چگونه جامعه را مطالعه می‌کنند؟ 2. معنای انسان بودن چیست؟ 3. چگونه جامعه به وجود می‌آید؟ 4. چرا مردم در جامعه نابرابرند؟ 5. چرا به آنچه می‌کنیم اعتقاد داریم؟ 6. آیا انسان‌ها آزادند؟ 7. چرا همه نمی‌توانند مانند ما باشند؟ 8. چرا تیره بختی در جهان وجود دارد؟ 9. آیا فرد به راستی دگرگونی ایجاد می‌کند؟ 10. آیا جامعه شناسی مهم است؟ + آیا باید درباره افراد به تعمیم پرداخت؟

برخی از جملات کتاب

- این باورهای مردم نیست که حقیقت را تبیین می‌کند، بلکه چگونگی رسیدن به باورهایشان است که تعیین کننده حقیقت است.

- اگر بخواهیم که افراد به نظام عقیدتی نهادی شده‌ای باور نداشته باشند حضور جامعه شناسی خالی از خطر نیست. از این روست که جامعه شناسی انتقادی در اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی پیشرفت نکرد.

- دورکهایم بارها این پرسش را مطرح می‌کند: آیا بدون توافقی مشترک درباره اینکه چه چیزی درست است و چه چیزی خطا، آزادی می‌تواند وجود داشته باشد.

- درواقع در بیشتر جهان امروز نابرابری هنوز خواست خداوند پنداشته می‌شود و در بیشتر موارد مردم می‌آموزند که وقت و نیروی خود را صرف کارهای دیگری غیر از کوشش برای تغییر جامعه برای برابرترکردن آن کنند.

- برابری مانند آزادی است: نه تنها خود به خود به وجود نمی‌آید بلکه تنها با مراقبت و هوشیاری همیشگی امکان پذیر است.

- از نظر من هنگامی که افراد به طور ضمنی یا آشکار واژه «باید» را به کار می‌برند٬ نشان می‌دهند درباره ارزش‌ها بحث می‌کنند. در آن حالت است که کسی همیشه به قضاوت ارزشی می‌پردازد.

- قوم مداری یک ایدئولوژی است٬ یک شیوه تفکر که افراد از آن استفاده می‌کنند تا برای خود و دیگران ستم بر مردمی را که مانند آنها نیستند٬ توجیه کنند. جایی که ستم وجود دارد٬ قوم مداری تشویق می‌شود.

- ما باید ادبیات بخوانیم٬ هنر را درک کنیم و زیست شناسی و جامعه شناسی را مطالعه کنیم تا از آنچه توجیه‌گران جامعه‌ی موجود می‌خواهند ما بدانیم رها شویم و به سطحی برسیم که بتوانیم واقعیت را به شیوه‌ای دقیق‌تر و بی‌غرضانه‌تر مشاهده کنیم.

مشخصات کتاب

عنوان: ده پرسش از دیدگاه جامعه شناسی

نویسنده: جوئل شارون

ترجمه: منوچهر صبوری

نشر: نی

چاپ دهم 1391

368 صفحه

قیمت: 7500 تومان

................

پ.ن: به نظرم برای کسانی که به مباحث جامعه شناسی علاقه مند هستند و یا می‌خواهند در مورد این علم اطلاعاتی به دست بیاورند خوب است. کتاب ساده و روان نوشته شده و برای عموم می‌تواند مفید باشد. هرچند ممکن است برای کسانی که عادت به خواندن این گونه کتاب‌ها ندارند کمی حوصله سر بر به نظر برسد.

جستارهایی درباره تئوری توطعه در ایران

کتاب شامل سه مقاله با موضوع توهم توطئه است. اطلاعات بیشتر را می‌توانید از اینجا و اینجا بخوانید.

برخی از جملات کتاب

- در قرون وسطی آزار و شکنجه امری کاملا عادی بود. نه تنها به این معنا که افرادی در معرض خشونت قرار داشتند٬ بلکه از این نظر که اعمال خشونت از لحاظ اجتماعی مورد حمایت دولت و نهادهای قضایی بود و در مورد گروه‌هایی از مردم که به واسطه‌ی ویژگی‌هایی مانند نژاد٬ دین٬ و یا شیوه زندگی نسبت به عموم متمایز بودند٬ به کار گرفته می‌شد. در چنین شرایطی عضویت در این گروه‌‌ها خود به خود توجیهی برای حمله و شکنجه تلقی می‌شد. (پیشگفتار)

- در موارد بی‌شماری در تاریخ سیاسی معاصر ایران هراس‌های واقعی با نگرانی‌های غیرواقعی در هم آمیختند و راه را برای سرکوب گسترده مخالفان هموار کردند. رویکرد پارانوئید هم تراژدی و هم کمدی به وجود آورده بود. (پارانوئید در سیاست ایران - یرواند آبراهامیان)

- توهم توطئه در باور عمومی همه کشورها کم و بیش دیده می‌شود. اما به نظر می‌رسد که این گرایش اعتقادی در خاورمیانه٬ به ویژه در میان ایرانیان نسبت به جوامع دیگر شایع‌تر است. (توهم توطئه - احمد اشرف)

- اینکه می‌گوییم «توهم توطئه» یک نوع بیماری است٬ بدین معنا نیست که اساسا هیچ توطئه‌ای در کار نیست و آنچه توطئه خوانده می‌شود٬ همه از باب خیال و توهم است ... «توهم توطئه» از اعتقاد راسخ و جزمی و تعبدی به نوع خاصی از توطئه شکل می‌گیرد و همچون سایر اعتقادها٬ در قلمرو بررسی و تحلیل علمی قرار نمی‌گیرد و از این رو قابل اثبات یا رد و انکار نیست. (توهم توطئه - احمد اشرف)

- توهم توطئه غالبا میان وطن‌پرستان افراطی٬ سنت‌پرستان مذهبی و محافظه‌کاران راست‌گرای سیاسی نفوذ می‌کند و رونق می‌گیرد و جزء لایتجزای ایدئولوژی سیاسی آنان می‌شود. (توهم توطئه - احمد اشرف)

- عامل موثر دیگر در اشاعه‌ی توهم توطئه٬ فقدان آزادی بیان و برخورد سالم عقاید و آراء و فرهنگ سیاسی و لازم برای تساهل سیاسی و عقیدتی است. (توهم توطئه - احمد اشرف)

- اعتقاد به قضا و قدر و رمل و اسطرلاب و طالع بینی و دسیسه‌های فلک کج رفتار نیروهایی که از حیطه دخالت انسان بیرون است از عواملی هستند که توهم توطئه را تقویت می‌کند. خصوصیات اسطوره‌ای تاریخ‌نگاری سنتی ایران و علاقه ایرانیان به شیوه تفکر اسطوره‌ای و تمایل شدید آنان به اغراق شاعرانه حتی در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز در تقویت توهم توطئه بی‌تاثیر نبوده است. (توهم توطئه - احمد اشرف)

مشخصات کتاب

عنوان: جستارهایی درباره تئوری توطعه در ایران

نویسندگان: یرواند آبراهامیان، احمد اشرف، محمدعلی همایون کاتوزیان

ترجمه: محمد ابراهیم فتاحی

نشر: نی

چاپ هفتم، ۱۳۹۰

187 صفحه

.................

پ.ن: عکس‌ها به ترتیب از چپ به راست؛ آبراهامیان، اشرف، کاتوزیان.

پ.ن.ن: به نظرم به جای مقاله سوم که بیشتر در مورد یک شخصیت بود (ملکی) می‌شد از مقاله‌ای که به موضوع نزدیک‌تر بود استفاد کرد.

اندیشه‌های بنیادی در جامعه شناسی

در این کتاب مهم‌ترین موضوعات و مسائل عصر حاضر و جامعهٔ پست‌مدرن با اندیشه‌های نظریه‌پردازان برجسته‌ای، که تفکر جامعه‌شناسی در اواخر قرن 19 یعنی مهم‌ترین نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی را پدید آوردند، پیوند یافته است. نویسنده مطرح می‌کند که چگونه پیشگامان جامعه‌شناسی، که شاهد دگرگونی‌های شتابان و گسترده در جوامع خود بودند، به اندیشیدن دربارهٔ علل این دگرگونی‌ها و کوشش برای پیش‌بینی روندهای آینده پرداختند و بدین‌سان جست‌وجوی جامعه‌شناسانه را آغاز کردند. این اندیشه‌های بنیادی پیرامون چهار موضوع اصلی: جامعهٔ صنعتی، دموکراسی، فردگرایی و مدرنیته متمرکز گردیده‌اند. (از پشت جلد کتاب)

کتاب را می‌توانید از اینجا تهیه کنید.

برخی از جملات کتاب

- مارکس معتقد بود که اگر بنا باشد جامعه‌یِ صنعتی جامعه‌ای غیر استثماری شود، باید اساسا به نظام اقتصادی دیگری تبدیل گردد که وی به آن با عنوان سوسیالیسم یا کمونیسم اشاره می‌کرد. مارکس کاملا روشن نکرد که این نظام اقتصادی چگونه خواهد بود، اما تفاوت اساسی بین این نظام اقتصادی و نظام سرمایه داری این است که این نظام جامعه‌ای بی‌طبقه به وجود خواهد آورد.

- لیپست توسعه اقتصادی را که منجر به پدید آمدن طبقه متوسط فراگیر، با ثبات و راضی می‌شود شرط لازم اما ناکافی برای دموکراسی می‌دانست. عوامل دیگری نیز اهمیت اساسی دارند، از جمله نقش مهمی که بر ارزش‌های فرهنگی در نظر گرفته می‌شود. دموکراسی بر فرهنگی تکیه دارد که آرمان‌های برابری خواهانه، مدارا، به رسمیت شناختن مخالف و نارضایی سیاسی، اعتقاد به آزادی بیان و اجتماعات و احترام به قانون و حقوق اساسی بشر را رواج می‌دهد.

- فرانک وبستر: «با مطالعه اندیشه‌های یورگن هابرماس درباره تاریخ حوزه عمومی، ممکن نیست بتوان از این نتیجه گیری کرد که آینده آن ناپایدار است خودداری کرد. تبیین او از تکامل اخیر آن تلخ و دلسرد کننده است: سرمایه‌داری پیروز است؛ توانایی تفکر انتقادی در حداقل است؛ در دوره شرکت‌های بزرگ فراملیِ رسانه‌های همگانی و فرهنگ فراگیر تبلیغات تجارتی، حوزه عمومی هیچ جایگاهی ندارد.»

- معمولا پذیرفته می‌شود که فردگرایی یکی از ویژگی‌های مشخص جهان مدرن است، زیرا مردم توانسته‌اند خود را از اجبارهای جامعه سنتی رها سازند و عموما نیز فرض می‌شود آن‌گاه که فردگرایی در فرهنگ و روان‌شناسی اجتماعی جامعه‌ای ریشه می‌گیرد، وجود پایه‌های جدید نظم اخلاقی ضروری می‌شود.

- ویتنی پوپ: «هر چه میزان کنش متقابل اجتماعی کم‌تر باشد، احساسات جمعی ضعیف‌تر است؛ هر چه احساسات جمعی ضعیف‌تر باشد، یگانگی اجتماعی ضعیف‌تر است؛ هرچه یگانگی اجتماعی ضعیف‌تر باشد، افراد کمتر به منافع اجتماعی نظر دارند؛ هر چه افراد کمتر به منافع اجتماعی نظر داشته باشند، در زندگی معنای کمتری می‌یابند و میزان خودکشی اجتماعی زیادتر می‌شود.

مشخصات کتاب

عنوان: اندیشه‌های بنیادی در جامعه شناسی

نویسنده: پیتر کیویستو

ترجمه: منوچهر صبوری

نشر: نی

چاپ هشتم 1390

246 صفحه

قیمت: 7500 تومان

........................

پ.ن: فضای کتاب کمی خشک و رسمی است و به کتاب‌های درسی شباهت دارد (گویا هدف نوشته شدن کتاب نیز همین بوده است). با این حال به نظرم برای کسانی که می‌خواهند با مفاهیم اولیه جامعه شناسی امروز آشنا شوند کتاب خوبی است.

ایران جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر

کتاب شامل چهار مقاله است که دو مقاله اول تقریبا شبیه هم هستند (مقاله دوم توضیح و بسط یکی از موارد مقاله اول است) نویسنده در این مثالات سعی کرده است مشکل توسعه نیافتگی جامعه ایران را از زوایای تاریخی و اقتصادی بررسی کنید.

توضیح بیشتر در مورد این کتاب را می‌توانید از اینجا و اینجا بخوانید.

فهرست مقالات

- ایران جامعه کوتاه مدت

- مشروعیت و جانشینی در تاریخ ایران

- انقلاب برای قانون

- ملک الشعرای بهار در دوران مشروطه

برخی از جملات کتاب

- درقیاس با جامعه دراز مدت اروپا سه ویژگی عمده جامعه کوتاه مدت بدین قرار است: مشکل مشروعیت و جانشینی، بی‌اعتباری مال و جان و دشواری عظیم انباشت دراز مدت سرمایه که شرط اصلی توسعه اجتماعی و اقتصادی مدرن است. بنابراین تاریخ از دوره‌های کوتاه مدت به هم پیوسته تشکیل می‌شود. در غیاب آشوب در هر دوره کوتاه مدت، حکومت استبدادی، امتیازات تملک دارایی، انباشت سرمایه تجاری و توسعه‌یِ آموزش هنر و علم وجود دارد اما این چیزها در دراز مدت دوام نمی‌آورد و زوال یا آشوب در پی دارد. 

- در واقع مشروعیت هر شورش پیروزمند در آغاز بیشتر از مشروعیت فرمانروای ساقط شده بود، زیرا (بنا بر دلایلی نشات گرفته از همین ویژگی جاکم مستبد و ویژگی‌های دیگر) معمولا جامعه از فرمانروای موجود نفرت داشت و آرزو می‌کرد که این یک برافتد و به جای او فرمانروای «کمتر بیدادگر» یا «دادگرتر» بر تخت بنشیند. بدیهی است که دولت مستبد و جامعه استبدادی و نیز حکومت مسئولیت ناپذیر و جامعه نافرمان دو روی یک سکه بودند. این یکی دیگر از اصول دیالکتیک در جامعه ایران بود.

- بعدها در طول تاریخ مفهوم و مصادیق فره در عناوین و القابی چون «ضل اله» و «قطب عام وجود» و مفهوم دادگر در صفت‌هایی چون ملک عدل و سلطان عادل نمود یافت. 

- حکومت استبدادی بدین معنا است که هیچ قانون مستقل یا سنت تثبیت شده وجود ندارد که فرمانروا را از اعمال قدرت باز دارد. فرمانروا می‌توانست تا آنجا که قدرت مادی‌اش اجازه می‌داد، به عزم و اراده خود عمل کند و تنها عامل بازدارند رعایت مصالحی بود که او برای جلوگیری از کودتای درباری یا شورش مردم ضروری می‌دید.

- توجه به عقب افتادگی تکنولوژیک احتمالا زمانی به اوج رسید که مستشار الدوله اعلام کرد ساختن راه آهن کلید توسعه ایران است. اما همین دولتمرد کمی بعد، در عین اعتقاد به اهمیت راه آهن، به این نتیجه رسید که قانون، یعنی برچیده شدن بساط استبداد، اساسی‌ترین ضرورت جامعه است.

مشخصات کتاب

عنوان: ایران جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر

نویسنده: محمد علی همایون کاتوزیان

ترجمه: عبدالله کوثری

نشر: نی

چاپ چهارم 1391

165 صفحه

قیمت: 6000 تومان

................................

پ.ن: کتاب‌های داستانی و رمان را بیشتر از بقیه کتاب‌هادوست دارم، اما هر از چندگاهی دلم می‌خواهد تنوعی به کتاب‌هایم بدهم و کتاب‌هابی با موضوع غیرداستانی بخوانم. شبیه غذا خوردن است، اگر کتاب را غذای ذهن فرض کنیم گاهی دلش دست پخت و طعمِ جدید می‌خواهد.

آئورا

«آئورا» داستان مرد مترجم و تاریخ شناسی است که پس از خواندن یک آگهی در روزنامه، برای گرفتن شغل مورد نظر، وارد خانه‌ای قدیمی می‌شود. بیشتر فضای داستان در این خانه اتفاق می‌افتد. مانند دیگر نویسندگان امریکایی لاتین، این داستان نیز به سبک رئالیسم جادویی نوشته شده است و فضای داستان پر از وهم و خیالاتی است که گاهی مرز آن‌ها با واقعیت گم می‌شود.

اطلاعات بیشتر در مورد این کتاب را می‌توانید از اینجا بخوانید.

برخی از جملات کتاب

- اگر آئورا در پی کمک تو باشد، به اتاقت می‌آید. پس به اتاق خود می‌روی، دستنوشته‌های زرد رنگ و یادداشت‌های خود را از یاد می‌بری و تنها به زیبایی آئورایت می‌اندیشی. چندان که بیشتر به او فکر می‌کنی، بیش‌تر از آن خویشش می‌کنی، تنها نه به خاطر زیبایی او و تمنای تو، بلکه نیز از آن رو که می‌خواهی برهانی‌ش، زمینه‌ای اخلاقی برای تمنای خود یافته‌ای و احساس بی‌گناهی و خشنودی از خود داری. 

- آن‌ها می‌خواهند ما تنها باشیم، آقای مونترو. چون به ما می‌گویند انزوا تنها راه رسیدن به قداست است. فراموش می‌کنند که وسوسه در انزوا خیلی قوی‌تر می‌شود.

- اکنون می‌دانی چرا آئورا در این خانه زندگی می‌کند: برای آنکه توهم جوانی و زیبایی را در این پیرزن مفلوک دیوانه همیشگی کند. آئورا، همچون آینه‌ای، همچون شمایلی دیگر بر آن دیوار، با ردیف ردیف نذر و نیاز، قلب‌های درون محفظه‌ها قدیسان و شیاطین خیالی‌اش، در این خانه اسیر شده است.

مشخصات کتاب

عنوان: آئورا

نویسنده: کارلوس فوئنتس

ترجمه: عبدالله کوثری

نشر: نی

چاپ دوم 1386

قیمت: 1300 تومان

تعداد صفحه: 94

.............................

پ.ن: «آئورا» علاوه بر اسم یکی از شخصیت‌های کتاب، نام دیگرِ «تمنا» است.

پ.ن.ن: داستان کتاب در یک جاهایی حوصله سربر و تکراری می‌شود و بیشتر پایانش را دوست داشتم. یکی از نکات جالب کتاب، استفاده از راوی دوم شخص بود که معمولا مرسوم نیست.