مقدمه:
گاهی مشتری‌های دنبال کتابِ برنده‌یِ جایزه نوبل می‌گردند و از من می‍‌‌پرسند کدام کتاب برنده نوبل شده است؟ من هم هر بار جواب می‌دهم که نوبل را به نویسنده می‌دهند و نه کتاب! معمولا هم به خاطر مجموعه‌ی کارهایش برنده نوبل می‌شود ولی گاهی ممکن است از یک اثر نویسنده به عنوان کار شاخصش نام ببرند. زیاد شدن این موردها باعث شد این پست را بنویسم.
جایزه نوبل:
در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند، پایه‌گذاری شد. طبق وصیت نوبل، (از درآمد سرمایه نه میلیون دلاری او) پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک ،شیمی ،فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح ؛ به افرادی (صرف‌نظر از ملیت آنها) تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به بشر کرده باشند.(البته نوبل اقتصاد نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد).
جایزه نوبل ادبیات:
به «شخصی تعلق می‌گیرد که در زمینه ادبیات، برجسته‌ترین اثر- با ماهیت معنوی- را آفریده باشد.» این جایزه شامل مدال طلا، دیپلم و مبلغی پول است که مبلغ آن از 42000 دلار در 1953 به 1400000دلار در 1993 افزایش یافته است. جایزه در دسامبر هر سال سالگرد مرگ «نوبل» توسط آکادمی سوئد در استکهلم، با حضور پادشاه سوئد، اعطا می‌شود. معمولا هم جایزه به مجموع آثار چاپی نویسنده تعلق می‌گیرد، نه به یک اثر خاص! گاهی هم جایزه به دو یا سه نویسنده به‌طور مشترک داده می‌شود. در بعضی از سال‌ها هم ممکن است جایزه بدون برنده یا معوق بماند. این جایزه تا سال 2010 (به غیر از سال‌های1914، 1918، 1935، 1940، 1941، 1942 و 1943) به طور مرتب برگزارشده است.
برندگان و بازندگان:
- در 1901 ؛ رنه فرانسوا سولی پرودوم (فرانسوی) به خاطر اشعارش برنده‌ی اولین نوبل ادبیات شد. او فرزند یک مغازه دار فرانسوی بودکه ابتدا می خواست یک مهندس شود ولی به‌علت یک بیماری چشمی ترک تحصیل کرد و به ادبیات روی آورد. البته این انتخاب، به عنوان بدترین انتخاب‌ها در خاطره‌ها ماند، چون در آن زمان لئو تولستوی هنوز زنده بود!
- نوبل ۲۰۱۰ را ماریو وارگاس یوسا (پرو) برد. تقریبا همه‌یِ کتاب‌های یوسا به فارسی ترجمه شده است.
- شگفت‌انگیزترین انتخاب آکادمی نوبل در شاخه ادبیات، به عقیده بسیاری، وینستون چرچیل است (به خاطر مقالات و آثار تاریخی) که در سال 1953 به این عنوان دست یافت. او درواقع برای جایزه صلح نوبل نامزد بود که به‌عنوان برنده نوبل ادبیات معرفی شد.
- نویسندگان فرانسوی با 15 بار کسب نوبل ادبیات بیشترین نوبل ادبیات را دارند که "ژان ماری گوستاو لوکلزیو" آخرین نماینده ادبیات فرانسه بود که سال 2008 موفق به دریافت این جایزه شد. (اگر یادتان باشد اولین برنده نوبل ادبیات هم یک فرانسوی بود) رومن رولان، آناتول فرانس، آندره ژید، آلبر کامو، ژان پل سارتر و کلود سیمون از سرشناس‌ترین فرانسوی‌های این فهرست هستند.
- قاره پهناور آسیا تنها در سه دوره این افتخار را کسب کرده است. دوبار آن توسط ژاپن در سال‌های 1968 توسط یاسوناری کاواباتا و 1994 توسط کنزابورو اوئه و یک‌بار آن توسط هند در سال 1913 رابیندرانات تاگور بوده است. سهم ایران هم تقریبا صفر است! به این دلیل گفتم تقریبا چون "دوریس لیسینگ" متولد کرمانشاه است! البته والدین او انگلیسی هستند و با 88 سال سن در سال 2007 ، نوبل ادبیات را کسب کرد که پیرترین برنده این جایزه نیز می‌باشد.
- در تمام دوره‌های برگزاری جایزه نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت این جایزه ارزشمند خودداری کرده‌اند. بوریس پاسترناک، خالق کتاب دکتر ژیواگو در سال 1958، تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استکهلم برای دریافت جایزه امتناع ورزید. ژان پل سارتر فرانسوی نیز در سال 1964 به‌علت این‌که به هیچ جایزه و عنوان رسمی اعتقاد نداشت، نوبل ادبیات را نپذیرفت.
- برخی از نویسندگان بزرگ نیز از دریافت این جایزه محروم شده‌اند که مارسل پروست، جیمز جویس، ولادیمیر ناباکوف و خورخه لوئیس بورخس سرشناس‌ترین آنها هستند.
.......................................
منابع مورد استفاده:
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%84
